Η ιστορία της Ικαρίας παραμένει δυστυχώς ελάχιστα γνωστή. Το σκοτεινό πέπλο που καλύπτει την ιστορία του νησιού κατά την περίοδο των αρχαίων και μέσων χρόνων συνεχίζεται και στο κομμάτι της νεώτερης ιστορικής περιόδου. Γιατί, πραγματικά ποιος, πλην των ιδίων των Ικαρίων γνωρίζει επαρκώς τα γεγονότα που αφορούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες απελευθερώθηκε η Ικαρία όσο και αυτές που αργότερα επέτρεψαν την ένταξη της στον Ελληνικό κορμό;

Παρά ταύτα τόσο το ιστορικό πλαίσιο όσο και οι πρωταγωνιστές έχουν να επιδείξουν σωρεία γεγονότων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η Ικαρία μαζί με τη Μακεδονία και τα Δωδεκάνησα ήταν από τα τελευταία τμήματα Ελληνικού εδάφους που γνώρισαν τι σημαίνει ελευθερωμένη πατρίδα. Και αν στο Μακεδονικό οι πατριώτες κινητοποιήθηκαν, η Ικαρία αφέθηκε ουσιαστικά στην ανδραγαθή στήριξη από τους κατοίκους της.

Ήδη, από την εκκίνηση του Μεγάλου Αγώνα έχουμε το συστατικό δίπλωμα του προκρίτου Σταυρινού Χλίτα ως φιλικού. Τον δε Μάϊο του 1821 μαζί με τα άλλα εξεγερθέντα νησιά του Αιγαίου η Ικαρία εντάσσεται στην Προσωρινή Διοίκησιν της Ελλάδος αποτελώντας αντεπαρχία με την Πάτμο, Λέρο και Κάλυμνο. Τα έγγραφα μεταξύ του 1825 εως και 1833 αφορούν διοικητικά θέματα για τις σχέσεις Διοικήσεως και Ικαρίων.

Δυστυχώς όμως η απελευθέρωση θ’αργούσε πολύ για την Ικαρία. Έως τον Ιούλιο του 1907 οπότε εκλέγεται δημογέροντας (μουχτάρης κατά τον τουρκικό τίτλο) ο γιατρός Ιωάννης Μαλαχίας ο οποίος απο τις αρχές του 1908 και αφού οι αυθαιρεσίες των σουλτανικών αξιωματούχων έχουν ξεπεράσει κάθε όριο έχει καταλήξει στην απόφαση αποτίναξης του οθωμανικού ζυγού και περιμένει πλέον την κατάλληλη ευκαιρία. Τον Ιούλιο του 1909 με εντολή της Μεγάλης Πύλης καταργούνται και τα ελάχιστα προνόμια των Δωδεκανήσων -μεταξύ αυτών και η Ικαρία- και στα νησιά πραγματοποιούνται πάνδημα συλλαλητήρια.

Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν από τον Φεβρουάριο του 1910 ο νέος διοικητής του νησιού προσπαθεί να μειώσει τις εξουσίες της δημογεροντίας. Τον Σεπτέμβριο του 1911 απολύει τους δημογέροντες. Οι Ικάριοι με έγγραφο καταγγελίας των αυθαιρεσιών του διοικητή που είναι και το τελευταίο προς την οθωμανική διοίκηση.

Η ελευθερία για τους Ικαρίους έρχεται με τον πλέον παράξενο τρόπο. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1911 ξεσπά ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος. Αρχικά πίστεψαν πως η χριστιανική Ιταλία θα δρούσε υπέρ τους. Οι ελπίδες όμως διαψεύστηκαν. Πλέον δεν έμενε παρά η οργάνωση και το σχέδιο της εξέγερσης. Η πλέον λογική ενέργεια ήταν η επικοινωνία με την Ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα. Η άποψη των Αθηνών ήταν μάλλον ενθαρρυντική. Διευκρινήστηκε όμως πως σε καμία περίπτωση δεν θα υπήρξε επίσημη εμπλοκή του Ελληνικού κράτους.

Ως ημέρα της εξέγερσης ορίστηκε η 9η Ιουλίου 1912. Ένα απρόοπτο όμως γεγονός προκύπτει την παραμονή. Ο και ουσιαστικά ηγέτης της εξέγερσης Ιωάννης Μαλαχιας συλλαμβάνεται και εγκλείεται. Ο Μαλαχίας παρά τον περιορισμό του μηνύει στους συναγωνιστές του πως η ημερομηνία παραμένει αμετακίνητη. Κατόπιν τούτου ομάδες επαναστατών υπό τον υπαρχηγό ιερέα Κωνσταντίνο Κουλουλία καταλαμβάνουν τις περί την πρωτεύουσα του νησιού χαράδρες και περιμένουν το σύνθημα το οποίο όμως δεν δόθηκε.

Καταστρώθηκε νέο σχέδιο. Η εξέγερση δεν θα ξεκινούσε από την πρωτεύουσα αλλά από την ύπαιθρο. Ο μέχρις ώρας έγκλειστος Μαλαχίας καθώς θεωρούνταν επικίνδυνος μόνο για την περιοχή του Αγίου Κηρύκου, αφήνεται ελεύθερος. Τις πρώτες πρωινές ώρες ένοπλοι κατέλαβαν την φρουρά του Ευδήλου η οποία παραδόθηκε. Αψιμαχίες και συμπλοκές συντελέσθηκαν σ’ολόκληρο το νησί. Στ’ανατολικά του Χρυσοστόμου έπεσε και το μοναδικό θύμα της επανάστασης ο Γεώργιος Σπανός.

Μέχρι το βράδυ η ανέλπιστη νίκη είχε πραγματοποιηθεί. Οι κωδωνοκρουσίες όλων των εκκλησιών του νησιού σήμαναν την απελευθέρωση. Με διαγγέλματα μεταδόθηκε η χαρμόσυνη είδηση στην Αθήνα. Η ένωση βέβαια με την πατρίδα θ’αργούσε ακόμη και η Ελευθέρα Πολιτεία Ικαρίας ήταν πια γεγονός.

Οι αγωνιστές των οποίων τη μνήμη σήμερα τιμούμε δεν ήταν φτιαγμένοι από ειδική πάστα ηρώων. Απλά όταν ήρθε η ώρα που η ζωή και η πατρίδα το ζήτησαν είπαν «παρών». Είναι όλοι τους παρόντες και σήμερα. Και το αγωνιστικό πνεύμα τους πνέει πάντα στο νησί και εμψυχώνει τους απανταχού Ικαρίους.

Ο ύμνος της Ικαρίας γραμμένος απο τον Φραγκίσκο Καρρέρ και μελοποιημένος από τον μουσικό και βυζαντινολόγο Κωνσταντίνο Ψάχο τα λέει όλα!

Απ´ το δωμα του Πλάστη σταλμένη

η θεά η γλυκειά, κατεβαίνει

με ρομφαία στο ένα της χέρι

και στο άλλο αναμμένο δαδί,

τη χαρά και το φώς για να φέρει

στο μικρό αλλ´ ανδρείο νησί.

Και τα σίδερα σκίζει, σκορπάει

καίει τα ράκη, μακριά τα πετάει

που από χρόνια το είχαν ζωσμένο

το νησάκι τ ΄ωραίο σφικτά,

γιατί ήταν το μαύρο δεμένο

στην πικρή του βαρβάρου σκλαβιά.

Και κινώντας το κάτασπρο χέρι

με το πύρινο πού΄χε μαχαίρι

με ολόχρυσα γράφει ψηφία

στου μαρμάρου την πλάκα βαθειά:

“Είσαι αθάνατη, ναι, ΙΚΑΡΙΑ και στεφάνια σου πρέπουν πολλά”

Γεώργιος Χ. Φωκιανός
Ειδικός Γραμματέας Πανικάριου Συλλόγου «Αρτεμις Ταυροπόλος»

Share